Χάρη στον Σαρτζετάκη...

...ο Ανδρέας τελείωσε μια και καλή με τον Καραμανλή...

Πέρασαν 37 χρόνια από την ημέρα που ο Ανδρέας Παπανδρέου, αφήνοντας άπαντες άναυδους, πρότεινε για Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Χρήστο Σαρτζετάκη, με τον υψηλό συμβολισμό που έφερε το όνομα του, λόγω της υπόθεσης του Γρηγόρη Λαμπράκη. Και με την κίνησή του... αυτή, τελείωσε μια και καλή με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Ο οποίος Καραμανλής είχε από το 1980 αποχωρήσει από τη, διαρκώς σε πτώση, Νέα Δημοκρατία, αφήνοντάς τη να υποστεί συντριπτική ήττα στις εκλογές του ’81, για να εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Και, κακά τα ψέματα, είχε βρει ένα modus vivendi με τον Ανδρέα.

Η συμφωνία με τον Καραμανλή

Στα τέλη του 1984, όταν ο τότε πρωθυπουργός και αρχηγός του ΠΑΣΟΚ είχε ερωτηθεί το αν θα πρότεινε για την ΠτΔ την ανανέωση της θητείας του Καραμανλή και είχε απαντήσει με ερώτηση: «βλέπετε κανέναν καλύτερο;».

Σύμφωνα, δε, με δημοσιεύματα της εποχής στις 28 Φεβρουαρίου 1985 οι δύο άνδρες συναντήθηκαν και στον Καραμανλή έγινε γνωστή η εν λόγω πρόθεση. Από το αρχείο του Καραμανλή προκύπτει ότι ο ΠτΔ προκάλεσε σε «σύγκρουση που τη λύση θα δώσει ο λαός» τουλάχιστον 2-3 φορές τον πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου, που μπήκε σε δεύτερες σκέψεις.

Το άρθρο Διακογιάννη

Και μέσα στο ΠΑΣΟΚ οι αντιδράσεις ήταν πολλές και έντονες, κυρίως μέσω των άρθρων του Κυριάκου Διακογιάννη στην «Αυριανή», μια εφημερίδα με πολύ υψηλή κυκλοφορία και διείσδυση στην κοινωνική βάση του κινήματος ενώ, επιπροσθέτως, το 1985 ήταν μια προεκλογική χρονιά (με αντίπαλο του Ανδρέα, πια, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη).

Πρακτικά ο Διακογιάννης διαμόρφωσε τον ρου της πολιτικής ζωής του τόπου εκείνη την εποχή με άρθρο του που επηρέασε μια απόφαση του τότε πρωθυπουργού: χρησιμοποιώντας σκληρές εκφράσεις ήταν αναφανδόν ενάντια στον Καραμανλή και άλλαξε άρδην απόφαση ο Ανδρέας.

Και πρότεινε τον τότε εν ενεργεία αρεοπαγίτη Χρήστο Σαρτζετάκη, προκαλώντας πολιτικό… σεισμό. Ο Σαρτζετάκης το 1963 ήταν μάλιστα ο ανακριτής στη υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, υπόθεση η οποία είχε οδηγήσει στην πτώση της κυβέρνησης… Καραμανλή. Η ζωή κάνει κύκλους…

«Κύριε πρωθυπουργέ. Δεν είπατε ποτέ ότι θα ψηφίσετε Καραμανλή! Αν όμως σήμερα, τη σημαντικότερη μέρα της μεταπολεμικής πολιτικής μας ζωής το πράξετε, τότε και τις εκλογές θα χάσετε, και την Αλλαγή θα ενταφιάσετε, και το μέλλον θα παραδώσετε στα χέρια της Δεξιάς για να το υποθηκεύσει στα χρηματιστήρια των διεθνών μονοπωλίων, και τον λαό θα συντρίψετε ηθικά και ψυχολογικά» έγραψε μεταξύ άλλων τότε ο Κυριάκος Διακογιάννης.

Η ορθή απόφαση

Η απόφαση που έλαβε ο Ανδρέας Παπανδρέου αποδείχτηκε, πολιτικώς, ορθή. Μετά από λίγους μήνες, στις 2 Ιουνίου 1985, το ΠΑΣΟΚ, μέσα σε κλίμα άγριας πόλωσης, κέρδισε τις εκλογές με 45,82% ενώ ο Σαρτζετάκης αποδείχθηκε ένας εξαιρετικός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με μεγάλη πίστη στο Σύνταγμα.

Παράλληλα το ΠΑΣΟΚ άλλαξε και τον ρόλο του ΠτΔ μειώνοντας την εξουσία του: απάλειψε τη δυνατότητά του να παύει την κυβέρνηση που διαθέτει την εμπιστοσύνη της Βουλής ή να διαλύει πρόωρα τη Βουλή χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης, αφαίρεσε τη δυνατότητα του προέδρου να προκηρύσσει δημοψήφισμα χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης, το δικαίωμα να κάνει διαγγέλματα χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του πρωθυπουργού ενώ η εκλογή του εκάστοτε Προέδρου της Δημοκρατίας θα γινόταν πια μέσω φανερής ονομαστικής ψηφοφορίας κι όχι μυστικής – όπως ίσχυε ως τότε.

Η Νέα Δημοκρατία αντέδρασε με πανικό ενώ η παραδοσιακή Αριστερά δέχθηκε με σχετική θέρμη την απόφαση του ΠΑΣΟΚ και την υποστήριξε κοινοβουλευτικά.

Αντιδράσεις υπήρξαν και για δύο ακόμη ζητήματα συνταγματικής φύσης. Το πρώτο ήταν τα περιβόητα γαλάζια ψηφοδέλτια και το δεύτερο η διαφωνία που ξέσπασε για το εάν είχε δικαίωμα ψήφου ο πρόεδρος της Βουλής, Γιάννης Αλευράς, ο οποίος εκτελούσε χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση Καραμανλή.

Για την ψηφοφορία η κυβερνητική πλειοψηφία είχε ζητήσει την χρήση ψηφοδελτίων διαφορετικού χρώματος για κάθε υποψήφιο, κάτι που η τότε αξιωματική αντιπολίτευση κατήγγειλε ως απόπειρα ακύρωσης του μυστικού χαρακτήρα της ψηφοφορίας, επειδή, όπως υποστήριξε, το χρώμα του κάθε ψηφοδελτίου διακρινόταν μέσα από τον ημιδιαφανή φάκελο.

Τα ψηφοδέλτια που χρησιμοποιήθηκαν για την υποψηφιότητα Σαρτζετάκη είχαν γαλάζιο χρώμα και εξελέγη στην τρίτη ψηφοφορία με τις ψήφους του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ. Η θητεία του διήρκεσε έως τις 5 Μαΐου 1990 και έκτοτε είχε αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια ζωή.

Η ψηφοφορία και τα γαλάζια ψηφοδέλτια

Στην πρώτη ψηφοφορία, άθροισε 180 ψήφους, από τους οποίους οι 13 ήταν των βουλευτών του ΚΚΕ, που ψήφισαν για πρώτη και τελευταία φορά – μέχρι σήμερα – την επιλογή της κυβέρνησης για Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Η δεύτερη ψηφοφορία ήταν γεμάτη ευτράπελα και έμεινε γνωστή για τα «χρωματιστά ψηφοδέλτια». Ο αντιπρόεδρος της Βουλής, Μιχάλης Στεφανίδης, διένειμε έγχρωμα ψηφοδέλτια με το όνομα του Χρήστου Σαρτζετάκη και λέγεται πως ο Ανδρέας Παπανδρέου ζήτησε να τοποθετηθεί μια έντονη λάμπα πάνω από την κάλπη, για να διακρίνονται ποιοι ψηφίζουν με τα έγχρωμα ψηφοδέλτια και ποιοι όχι.

Οι πολιτικοί αντίπαλοι του ΠΑΣΟΚ είχαν καταγγείλει ωμή παραβίαση της μυστικότητας της ψήφου και τα χρωματιστά ψηφοδέλτια είχαν προκαλέσει την οργή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.  Μάλιστα, η επεισοδιακή αυτή ψηφοφορία σημαδεύτηκε και από την αρπαγή της κάλπης από τον γαλάζιο βουλευτή Ιωαννίνων Λευτέρη Καλογιάννη, οποίος την μετέφερε στα γραφεία του κόμματος του (!) διαμαρτυρόμενος για τα διαβόητα μπλε ψηφοδέλτια με το όνομα του Σαρτζετάκη. Εξ ου και έκτοτε τον αποκαλούσαν… Καλπογιάννη.

Τελικά, η κάλπη επεστράφη και η ψηφοφορία ολοκληρώθηκε με τον Σαρτζετάκη να αθροίζει 182 ψήφους.

Στην τρίτη ψηφοφορία, για να εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Χρήστος Σαρτζετάκης, χρειαζόταν ο μαγικός αριθμός 181, ο οποίος επετεύχθη με την ψήφο του Γιάννη Αλευρά.

Η προσωρινή θητεία του Αλευρά στο ανώτατο πολιτειακό αξίωμα, μετά την παραίτηση Καραμανλή, δημιούργησε διαδικαστικό πρόβλημα καθώς η Νέα Δημοκρατία και ορισμένοι συνταγματολόγοι αμφισβήτησαν το κατά πόσο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, έστω και αν αυτός είναι προσωρινός, μπορεί να ψηφίσει για τον επόμενο Πρόεδρο.

Στον αντίποδα οι καθηγητές Γεώργιος Κασιμάτης και Ευάγγελος Βενιζέλος, υποστήριξαν ότι δεν υπήρχε κανένα απολύτως ζήτημα. Ο Σαρτζετάκης εκλέχθηκε οριακά και μετά την Αναθεώρηση του Συντάγματος, η μυστική ψηφοφορία για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας καταργήθηκε...

Νίκος Μποζιονέλος

thesocialist.gr